Azken urteotan, arreta handia eskaini zaio grafeno supermaterialari. Baina zer da grafenoa? Beno, imajinatu altzairua baino 200 aldiz sendoagoa den substantzia bat, baina papera baino 1000 aldiz arinagoa.
2004an, Manchesterreko Unibertsitateko bi zientzialarik, Andrei Geimek eta Konstantin Novoselovek, grafitoarekin “jolastu” zuten. Bai, arkatz baten puntan aurkitzen den gauza bera. Materialaren inguruko jakin-mina zuten eta geruza bakarrean kendu zitekeen jakin nahi zuten. Beraz, tresna ezohiko bat aurkitu zuten: zinta itsasgarria.
«[Zinta] grafito edo mikaren gainean jartzen duzu eta gero goiko geruza kentzen duzu», azaldu zion Heimek BBCri. Grafito malutak zintatik aireratzen dira. Ondoren, zinta erditik tolestu eta goiko orrira itsatsi, eta berriro banandu. Gero, prozesu hau 10 edo 20 aldiz errepikatu behar duzu.
«Malutak gero eta meheago bihurtzen dira aldiro. Azkenean, oso meheak geratzen dira gerrikoan. Zinta urtzen duzu eta dena urtzen da».
Harrigarria bada ere, zintaren metodoak mirariak egin zituen. Esperimentu interesgarri honek grafeno maluta geruza bakarrekoen aurkikuntza ekarri zuen.
2010ean, Heimek eta Novoselovek Fisikako Nobel saria jaso zuten grafenoa aurkitzeagatik, oilo-sarearen antzeko sare hexagonal batean antolatutako karbono atomoz osatutako materiala.
Grafenoa hain harrigarria izatearen arrazoi nagusietako bat bere egitura da. Grafeno geruza garbi bakarra sare hexagonal batean antolatutako karbono atomoen geruza gisa agertzen da. Eskala atomikoko ezti-orratz egitura honek grafenoari bere indar ikusgarria ematen dio.
Grafenoa superizar elektrikoa ere bada. Giro-tenperaturan, beste edozein materialek baino hobeto eroaten du elektrizitatea.
Gogoratzen dituzu aipatu ditugun karbono atomo horiek? Beno, bakoitzak pi elektroi izeneko elektroi gehigarri bat du. Elektroi hau libreki mugitzen da, eta horrek grafeno geruza anitzetan zehar erresistentzia gutxirekin eroapena egitea ahalbidetzen dio.
Massachusetts Institute of Technology-n (MIT) grafenoari buruzko ikerketa berri batek ia magikoa den zerbait aurkitu du: bi grafeno geruza lerrokatuta ez daudenean apur bat (1,1 gradu besterik ez), grafenoa supereroale bihurtzen da.
Horrek esan nahi du elektrizitatea erresistentziarik edo berorik gabe eroa dezakeela, eta horrek etorkizuneko supereroankortasunerako aukera zirraragarriak irekitzen ditu giro-tenperaturan.
Grafenoaren aplikaziorik esperoenetako bat baterietan dago. Bere eroankortasun bikainari esker, litio-ioizko bateria modernoek baino azkarrago kargatzen eta gehiago irauten duten grafenozko bateriak ekoiz ditzakegu.
Samsung eta Huawei bezalako enpresa handi batzuek bide hau hartu dute dagoeneko, aurrerapen hauek gure eguneroko tramankuluetan sartzeko asmoz.
«2024rako, grafenozko produktu sorta bat merkatuan egotea espero dugu», adierazi du Andrea Ferrarik, Cambridge Graphene Centerreko zuzendariak eta Graphene Flagship ekimeneko ikertzaileak, European Graphene-k zuzendutakoa. Konpainiak mila milioi euro inbertitzen ari da proiektu bateratuetan. Aliantzak grafenoaren teknologiaren garapena bizkortzen du.
Flagship-en ikerketa-bazkideek grafenozko bateriak sortzen ari dira dagoeneko, gaur egungo energia handiko bateria onenek baino % 20ko ahalmen eta % 15eko energia gehiago ematen dutenak. Beste talde batzuek grafenoan oinarritutako eguzki-zelulak sortu dituzte, eguzki-argia elektrizitate bihurtzeko % 20 eraginkorragoak direnak.
Grafenoaren potentziala aprobetxatu duten produktu batzuk badaude ere, hala nola Head kirol ekipamendua, onena oraindik etortzeko dago. Ferrarik adierazi zuen bezala: “Grafenoaz hitz egiten dugu, baina errealitatean aztertzen ari diren aukera ugariri buruz ari gara. Gauzak norabide onean doaz”.
Artikulu hau adimen artifizialeko teknologia erabiliz eguneratu da, HowStuffWorks-eko editoreek egiaztatu eta editatu dute.
Head kirol ekipamenduen fabrikatzaileak material harrigarri hau erabili du. Haien Graphene XT tenis erraketak pisu berdinarekin % 20 arinagoa dela dio. Teknologia benetan iraultzailea da hau!
`;t.byline_authors_html&&(e+=`Egin klik hemen: ${t.byline_authors_html}`),t.byline_authors_html&&t.byline_date_html&&(e+=” | “),t.byline_date_html&&(e+=t.byline_date_html);var i=t.body_html .replaceAll('”pt','”pt'+t.id+”_”); return e+=`\n\t\t\t\t
Argitaratze data: 2023ko azaroaren 21a